Europan 25,8 milioi tona plastiko erabiltzen dira urtero, eta horietatik %30 baino ez dira birziklatzen. Horrek esan nahi du balioa galtzen dela ekonomia zirkularrerako bidean, eta izugarrizko eragina duela ingurumenean.
Janzteko, ontziratzeko edo jolasteko balio izan du. Halako fenomeno handia izan da, non gizateriaren historian inoiz ez baita hain garapen-aurkikuntza azkarrik eta hain proportzio imajinaezinetan erregistratu.
Gizakiaren historian hainbat etapa aurki ditzakegu: Harri Aroa, Burdin Aroa eta Brontze Aroa. Gaur egun, aurreikus dezakegu ehunka urte barru ikasten bagaituzte gure garaia Plastikoaren Aroa bezala izendatu ahal izango dutela.
Baina plastikoen inbasioa ez da kasualitatea izan gure kulturetan, eta urte askoan ikerketa eta produktuen garapenari zor zaio. Ordura arte beste material batzuk betetzen saiatzen ziren behar guztiei erantzuteko sortu zen plastikoa. Lumakada batez, elementu bakar batek hartu zituen denak. Egia esan, material berri honek hainbat ezaugarri zituen: erresistentzia, zurruntasuna, opakutasuna, malgutasuna eta abar. Ez sektorerik hari eskua ematen ez dionik.
80ko hamarkadan, plastikoen ekoizpena handitzeaz gain, munduko industriarik garrantzitsuenetakoa bihurtu zen. Beranduegi zen atzera itzultzeko, material moldakor horren mende geundelako. Sortzen joan ziren mota berriek, gainera, gure beharrak gero eta gehiago asetzen zituzten.
Iraultza ekarri zuen hark. Lehen aldiz gizakia ez zuen naturak mugatzen, eta material berriak sor zitzakeen. Asmakizun hark ez zien gizakiei bakarrik lagundu, ingurumenari ere bai.
Plastikoa muga susmagaitzetaraino zabaldu arte, beste material batzuek haren funtzioa betetzen zuten. Adibidez, papera asko erabiltzen zen; batez ere, egunkariarena. Oso baliagarria zen hura artikulu txikiak eroso bildu edo garraiatzeko. Kukurutxoak egiten ziren paper harekin –gaur egun, adibidez, gaztainekin–, eta ontzi gisa erabiltzen ziren. Harategian eta postre eta ogitartekoetan, produktuak paperean ematen zitzaizkion kontsumitzaileari.
Eta horrela iritsi gara gaur egunera. Plastikoa da elikagaiak ontziratzeko elikagaien industrian gehien erabiltzen den materialetako bat. Elikagaien segurtasunean eta elikagaien hondakinen murrizketan duen paperak ezinbesteko material bihurtzen du elikagaien sektorearentzat. Gure bizitzako txoko guztietan sartzean –plastikoa ez dago produktuen ontzietan bakarrik, jantzietan, kosmetikoetan edo eraikuntzako materialetan ere bai–, egunez egun ez ezik, itsaso eta ozeanoetan ere sartzen da.
Joera hori geldiarazteko, arazoaren jatorrira jo besterik ez dago. Azken hamarkadetan, kultura arriskutsu batean murgilduta gaude: erabili eta bota. Birziklatzea ez da nahikoa, eta plastikoen %30 baino ez da birziklatzen. Behin bakarrik erabiltzeko ontziei eta, oro har, kontsumo handiari eta plastikoen kudeaketa txarrari esker, arazo hori hazi egin da etengabe.
Posible ote da plastikorik gabeko etorkizuna? Kontzientziazioa gero eta handiagoa da, baita alternatibak ere. Gero eta errazagoa da hain kaltegarria den material horren ordez ingurumenarekin onuragarriagoak diren beste batzuk erabiltzea. Beti dago aukera bat. Are gehiago, erabilera bakarreko plastikorik gabeko planeta baten aldeko apustuak gero eta jarraitzaile gehiago ditu.
Nahi den etorkizuna gutxieneko erabilpen batetik etorriko da. Europako Batasunak helburu argi bat ezarri du: 2030ean, plastikozko ontzi guztiak berrerabili eta birziklatu egin beharko lirateke. Gainera, bi zerga berde jarriko dira abian: batetik, erabilera bakarreko plastikoen gainean; eta, bestetik, zabortegietan utzitako hondakinen gainean. Hau beste urrats bat baino ez da, baina ez konponbidea. Ekiteko garaia da, baina nola?
Plastikoa da benetan arazoa? Aditu batzuen iritziz, plastikoa oso ekologikoa da, material berrerabilgarria eta birziklagarria baita. Arazoa da gizakiok plastikoa gaizki erabiltzen dugula. Ez dugu behar bezala berrerabili eta birziklatzeko kulturarik; hau da, hondakinak bereizi eta birziklatu ahal izateko.
Kontuan hartuta pertsonek birziklapenaren kultura txarra dugula, bidezkoa da esatea plastikoa ezabatzea ez dela irtenbidea. Irtenbidea gugan eta eskura ditugun baliabideak erabiltzeko moduan dago, bai eta kontsumitzeko orduan aukeratu dugun moduan ere. Lehenik eta behin, plastikoen kontsumoa ahalik eta txikiena izaten, eta, bigarrenik, berrerabiltzearen apustu egiten.
Zer da berrerabiltzea? Berrerabilpena filosofia eta praktika bat da. Birziklatzen dugunean, lurreko eta itsasoko zabortegietako zabor kopurua murriztu egiten dugu. Hala ere, arazo nagusia plastikoaren kontsumoa da. Birziklapena hondakinen aurka erreakzionatzen duen irtenbidea da, eta, neurri bikaina bada ere, denbora, energia eta baliabideak eskatzen jarraitzen du. Berrerabiltzea merkeagoa da eskulanari dagokionez, eta baliabide gutxiago eskatzen ditu; horrek esan nahi du gutxiago gastatzen dugula eta gehiago aurrezten dugula.
Pixkanaka kontzientziatzen ari gara, baina oraindik bide luzea dugu egiteko. Zuzen jokatu behar dugulako, erabili eta botatzeko zikloak amaitu egin behar du. Birziklatu aurretik, plastiko gehienak berrerabiltzeak atseden ematen dio planetari, eta gure ohitura orokorrak hobetzen laguntzen du. Guztion ahalegina behar da, baina elkarrekin lor dezakegu.
