Istorio hau milaka urte atzera doa; izan ere, hasieran sua zen, hominidoen lehen sukaldea su bat izan zen. Denborak aurrera egin ahala, zeramika agertu zen, eta horrekin batera ontziak, janaria egosteko, eta, horrela, oraindik jaten ez zituzten beste elikagai batzuk kontsumitzeko aukera ematen zutenak; adibidez, barazkiak.
Erdi Aroan, gaur egun dugun sukaldearen antzekoena ikusten hasi ginen, sukaldea elkarrekin jateko, lan egiteko eta bizitzeko gela gisa ulertzen baitzuten. Aurrerapenei esker, merkeagoa izan zen janaria prestatzea, eta adreiluz eraikitako ganbera batean sartu zuten sua, elikagaiak prestatzeko metalezko gainazala berotzeko. Etxebizitzarik xumeenetan, beroa ematen zuen leku bakarra zen, eta, horrela, etxearen erdialdea zen.
Aurrerago, 80ko hamarkadan, sukaldea ez zen etxeko gela garrantzitsutzat jotzen; janaria prestatzeko eta gordetzeko baino ez zen erabiltzen, espazio zurrun eta hotza zen. Hamarkada hartan sukaldeak txikiak ziren, funtzionaltasuna betetzeko pentsatuak. 80ko hamarkadan, etxeko bizitza soziala egongelan edo jantokian egiten zen.
Joera hori 90eko hamarkadan hasi zen aldatzen, eta gaur egun sukaldea modu desberdinean ulertzea lortu da, janaria prestatzeko ez ezik gozatzeko ere pentsatutako espazio gisa. Gaur egun, gela berean bizitzea, kozinatzea eta jatea berriz ere interesgarria hasi da izaten jendearentzat. Familiakoekin eta lagunekin esperientziak partekatzeko eta bizitzeko topagunea da.
Janaria giza eta gizarte-elkarreraginerako tresna da munduko kulturetan. Bazkalostea elkarbizitza-modu bat ere bada, non bazkarien edo afarien ostean aisialdia gure ingurune sozialeko gertuko edo inguruneko pertsonekin igarotzen dugun, elikagaiak partekatu berri ditugun mahaikideekin solasean. Une horretan, konfiantzazko sentsazioak gertatzen dira ahozko trukea sor dezaketen ideiak eta sentimenduak adierazteko hizketan ari direnen artean, eta hori da giza tradizio honen gauzarik garrantzitsuenetakoa, sukaldaritzaren eta janariaren inguruan gertatzen dena, eta gero eta gutxiago ikusten duzu gaur egungo bizitzako jardueren zorabiagarritasunagatik. Merezi luke berriz ere bizikidetzako eta komunikazioko gure giza harremanaren parte gisa hartzen saiatzea.
Gaur egungo bizi-erritmoak sukaldaritza tradizionalaren ordez, erregosien eta lapikoen ordez, elikadura industrializatuagoa eta ez hain osasungarria hartzera garamatza, eta dieta mediterraneotik urruntzen gaitu. Gero eta gehiago hartzen dira aurrez prestatutako janariak eta oso erraz prestatzen diren elikagaiak.
Pertsona batek 40 mantenugai baino gehiago behar ditu osasun-egoera onari eusteko, baina ezein elikagaik ezin ditu guztiak bere kabuz eman. Beraz, konbinazioa eta barietatea funtsezkoa da jateko unean.
Erosketa egiten denean ondo aukeratzea eta erositakoa ahalik eta ondoen erabiltzen jakitea ezinbestekoa da ondo jateko. Hala ere, batzuetan, ez da horrela gertatzen. Merkatuan elikagai eta produktu ugari daude eskuragarri, baina beti ez dira ahalik eta gehien aprobetxatzen; besteak beste, ez dakigulako nola egin.
Horregatik, iradokitzen dute sukaldaritzako trebetasunak hobetzeko politikak estrategia eraginkorrak izan daitezkeela jateko modu osasungarria sustatzeko. Hainbat azterlanetan egiaztatu da sukaldaritzako trebetasunek elikadura-aniztasuna errazten dutela, baina hori ez da nahikoa. Dieta osasungarria egiteko, menu askotarikoa eta osoa planifikatzeko eta diseinatzeko gaitasunari ere erreparatu behar zaio. Hau da, beharrezkoa da sukaldaritzari eta nutrizioari buruzko ezagutzak osatzea.
Gaur egun, gazteek oinarrizko trebetasun gutxiago dituzte sukaldaritzan, eta, ondorioz, ezin dute autonomiarik izan elikagaiak aukeratzerakoan, eta, zalantzarik gabe, faktore mugatzailea da haien elikaduran. Ezjakintasun gastronomikoarekin batera, aurreikuspenik eza da sukaldean elaboraziorik ez izatearen arrazoi nagusia.
Esparru horretan, erosotasunaz abusatzea da akats nagusietako bat. Denbora aurreztea erosotasun-elementua da, baina, elikadurari dagokionez, erosotasunak elikagaiak prestatzeko behar den ahalegin fisikoa eta mentala ahalik eta gehien murriztea ere ekar dezake eta produktu freskoak erostea saihestuko da.
Beraz, sukaldean gehiago inplikatzea eta gure seme-alaben artean ere hori sustatzea aholku ona da, guztiontzat onuragarria izan daitekeena osasunaren arloan. Oreka aurkitu behar da aukerarik osasungarrienaren, aurrerapen teknologikoen eta jateko prest dauden elikagai-produktu berrien artean.
Horregatik, elikadura-politiketan, eskola-programetan sartu beharko lirateke sukaldaritza-eskolak, eta amengandik eta amonengandik ikasi beharko lirateke betiko errezetak, eta ez galdu familia bakoitzaren eta herri bakoitzaren sukaldaritza-tradizioa. Garrantzitsua da, halaber, familiako kide guztiek lankidetzan jardutea, beren adinaren, ezagutzen eta trebetasunen arabera, elikagaiak erosten, prestatzen, zerbitzatzen eta sukaldea jasotzen.
Garrantzia eman behar zaio sukaldeko espazioari, sukaldean aritzeari, eta, aldi berean, sukaldearen inguruan denbora pasatzeari. Herritarrek kozinatzea sustatuz, elikagai fresko eta osasungarri gehiago eta elikagai prozesatu eta aurrekozinatu gutxiago kontsumituko lirateke, giza harremanak sustatuz, mahai baten inguruan jatera esertzeak konektatu egiten baitu. Mezua da sukaldatu egin behar dela jaten duguna.
