Gizakiak jaten dituen elikagaien artean –gogora dezagun giza espeziea orojalea dela–, animalia-jatorriko produktuak dira gaur egun zalantzan jartzen ari direnak. Arrautzak izan ziren lehenak, esnea neurri txikiagoan, eta, gaur egun, haragia, bai ekoizpenari dagokionez, bai kontsumoari dagokionez.
Historia pixka bat eginez, ez dator gaizki giza espezieak duela bi milioi urtetik haragia kontsumitzen duela gogoratzea. Era berean, azpimarratzekoa da paleontologo gailenek defendatzen dutela haragia gizakien dietan sartzeak hominidoen eboluzioan garapen kognitiboan eragin garrantzitsua izan zuela.
Gizadiaren hastapenetatik, gizakia bere inguruko animaliekin erlazionatu da: batzuetan, haiengandik elikagaiak lortzeko; beste batzuetan, haien erasoetatik defendatzeko; eta, etxekotzearen bidez, kasu batzuetan, elkarrekiko onuragarria eta are afektiboa den bizikidetza bat ezarriz, konpainiako animaliekin gertatzen den bezala, adibidez, txakurrarekin eta zaldiaren hezierarekin gertatzen den bezala, gizakiarentzat onuragarriak diren trebetasunak irakatsiz. Aitzitik, espezie basatien aurrean, portaera-distantziak mantentzen dira.
Presioa hazten doa, ez bakarrik animalien esperimentazioan, baizik eta baserriko animaliak mantentzeko baldintzetan, haien garraioan, hiltzeko metodoetan eta abarretan. Jakina, animaliei sufrimenduak saihestea ez da arrazoizkoa kontsiderazio etikoengatik bakarrik, baita egokitasun ekonomikoengatik ere, ezjakintasunak, gaitasunik ezak eta animalien traturako begirunerik ezak negatiboki eragiten baitute haiei eskatzen dizkiegun zerbitzuen eta ekoizpenen kalitatean.
Europan, 90eko hamarkadan, baserriko animalien ongizatea bermatzen duten baldintzak finkatu ziren: janari eta edari beharrak asetzea; deserosotasuna eta ondoeza saihestea, atseden hartzeko giro egokia eta bizileku erosoa emanez; mina, lesioak eta gaixotasunak saihestea; normaltasunez jokatzeko askatasuna, beren espeziea, sexua eta adina kontuan hartuta; eta larritasunak edo beldurrak eragindako sufrimendu psikikoak saihestea.
Animalien mina eta sufrimendua zehazten saiatzen diren ikerketa ugari daude. Minaren eta sufrimenduaren arteko aldea da sufrimenduak sufritzen ari den kontzientziaren bat dakarrela. Gaur egun, onartzen da animaliek, goi mailakoek, behintzat, sufrimenduaren nolabaiteko kontzientzia dutela. Hala ere, animaliek erakusten duten sufrimenduaren kontzientzia motari buruzko eztabaidak irekita jarraitzen du, eta sufrimendua ebaluatzeko modua arazo bat izaten ari da.
Zer egin behar dugu animaliekin? Zeintzuk dira haiekin ditugun betebeharrak? Bi arrisku mota ditugu animaliekin lotutako proposamen etikoak egiten ditugunean. Lehen arrisku mota animaliak gu bezain sentikorrak direla pentsatzea litzateke, eta horrek haien ongizatea, eskubideak eta abar gizakiak edo ia gizakiak balira bezala interpretatzera eramango gintuzke. Muturreko eran, arrisku horrek nahitaezko begetarianismoa dakar, animaliekin egindako esperimentu mota guztiak ezabatzea, haien eskubideak defendatzen dituzten auzitegiak sortzeko eskatzea, eta, era berean, espezista deitzea ere badakar, arrazista zentzuan, animaliak gizakiak baino txikiagoak direla uste duen orori. Hau da antropomorfismoaren arriskua.
Bestalde, beste arrisku mota batean eror gaitezke; hau da, animaliak gizakiengandik hain desberdinak direla sinesteak, beren sentimenduek, sufritzeko gaitasunak, pertzepzio intelektualak eta abarrek ez dutela zerikusirik gizakienarekin. Muturrekoa izanik, axolagabekeriara eramaten du animalien sufrimenduaren aurrean. Hau krudelkeriaren arriskua da.
Era berean, jakin behar dugu herrialde oso pobreetan ezin ditugula animalientzat herrialde horretako gizakiek ez dituzten eskubideak edo onurak eskatu. Sozialki aurreratutako herrialde batean bizi bagara, non ia inork ez duen sufritzen eta sufritzen ikusten ere, animaliei sufrimendua sortzea askoz ere jasangaitzagoa da behartsu eta azpigaratu den herrialde batean bizi bagara baino, berton gerrak, diktadurak eta goseteak giza sufrimenduarekin harremanetan baitaude egunez egun.
Arazoaren muina da sufrimenduarekiko errukia sentitzen dugula; hau gizakiaren ezaugarria da. Ez gara landareen eskubideez ari, landareak ez direlako sentimenezko izakiak, ez baitute sufritzeko gaitasunik; aldiz, gaur egun, badakigu animaliak ez direla gizakiengandik hain desberdinak, beren gaitasunei dagokienez, duela hamarkada batzuk uste izan genuen bezala.
Animaliekin egin daitekeenari mugak jarri diezazkiokegu, animaliek gizaki gisa dituzten eskubideen ezarpenean erori gabe. Has gaitezen gure lana, janaria eta babesa zor diegun izakien interesak zaintzen, eta izaki bizidunek ongizatea behar dutela kontuan hartzen.
Testuinguru horretan, abeltzaintza tradizionalak jarraituko du balio ekologiko handiko habitatak zaintzen, arraza autoktonoak kontserbatzen eta, suteak prebenitzeko, basoak eta larreak garbi mantentzen. Gainera, herri hutsei bizia emango die eta, jakina, elikagai osasungarriak, ekologikoak eta nutrizio eta sentsorial kalitate egiaztatukoak ekoitziko ditu.
Horregatik, abeltzainek kontsumitzailea –berak baitu azken hitza– frogatu eta konbentzitu beharko dute beren produktua natural, hurbil, iraunkor eta ekonomia zirkularrean integratua dagoena dela eta ingurumena eta animalien ongizatea errespetatzen duela. Hori da bere erronka.