Esan daiteke Debagoieneko birika berde gisa ezaguna dena ez dagoela bere onenean; ur mailak dezente egin du behera eta lehorraren marroia paisaia margotuz doa. Harriak urpetik ageri dira, garai bateko bidexka eta baserrien lekuko.
Demografiaren hazkunde etengabean zegoen bailararen ur beharrari erantzuteko, hamarren bat baserri hustu ziren 70eko hamarkadan. Hau da, hainbat familiak etxea utzi behar izan zuten urtegia eraiki ahal izateko. Urkulu baserrian jaiotako Andoni Uribeetxebarriak ETBko Escapadas saioan kontatzen zuenez, kasu batzuetan, erraztasun handirik eman gabe alde egin behar izan zuten, eta, emozionalki, gogorra izan zen.
Urkuluri buruz liburuak idatzi dira, naturaren ikuspuntutik ikerketa lanak egin, urpean geratutako baserrien katalogoa ere bai… Baina komunitate handi baten mesedetan familia gutxi batzuek egindako ahalegina, oker ez banago, aitorpen ofizialik gabe geratu da urteetan. Oraindik garaiz egon gaitezke.
