Ausartzen naiz egitera, nire egungo egoeran nik uste eta estimatzen dudanari baizik ez bainatzaio zor. Eta ikusi dut, eta neurri batean parte hartu dut, nola egin diren urratsak prozesu honetan, eta iruditzen zait orain esaten ez badut uste dudana ez nukeela neure burua barkatuko gero.
Jakina, titularra erreklamo bat da, ez dut uste hau esku-sartze bat denik, neure burua bakarrik ordezkatzen dudalako. Are gehiago, adierazpen librea da.
Eta zera esan nahi dut: horrelako gai garrantzitsu batean, kooperatiba batean erabakitze-prozesu bikaina mantendu beharko genuke. Uste dut sendotasunez gobernatuko dugula kooperatiba bat, egungo eta etorkizuneko garaietan, baldin eta funtsezko erabakiak hartzeko gai bagara, prozesuan kalitate handia izanda. Ez gara konformatu behar bozketa batean gehiengoz erabaki bat hartzearekin, gurea demokrazia dela esateko.
Nire ustez, kalitatezko demokrazia batek hiru gauza ematea eskatzen du, gutxienez, bazkideen erabakietan: eskuragarri dagoen informazioaren kalitatea; kalitatea jasotzen duen gizarte-gorputzaren jarreran; eta kalitate kooperatiboa. Pauso horien kalitatea altua bada, nire ustez, kalitatezko demokrazia egongo da, eta erabakia ona izango da ikuspuntu horretatik, edozein dela ere.
Ezin dut OetaUren kooperatibetako hiru gauzen kalitatea baloratu, hori zuri dagokizu, bazkide. Baina prozesuan ikusi ditudan alderdi partzial batzuk balora ditzaket.
Mondragonen esku-sartzea
Esku-sartze salaketak islatuko luke Mondragon kooperatiba baten barne-prozesu batean legez kontra sartu izana. Baina, egia esan, irekitako prozesua OetaUko bazkideei dagokie, haiei baitagokie erabakia hartzea, baina ez dagokie haiei bakarrik. Gai honek Mondragoneko kooperatiba guztiei eragiten die eta guztiek, baita OetaUko bazkideek ere, eskubidea dute Mondragoneko organoen iritzia zein den jakiteko eta guztiek dute eskubidea OetaUko organoek proposamena aurkezteko dituzten arrazoiak ezagutzeko. Batez ere, proposamenaren arrazoien artean Mondragoneko ereduari edo kudeaketari buruzko desadostasunak edo proposamenei emandako tratua aipatzen direnean, gauza horiek Mondragoneko kooperatibetako ordezkariek osatutako organoen eskumenekoak direlako. Eta beste kooperatiba batzuek aukera izan beharko lukete baieztapen horiek dagozkien euskarri-informazioekin eztabaidatzeko.
Beraz, esku-sartzea izan den baieztapenak harritzen nau, eta iruditzen zait OetaUren organoek barneko informazioaren monopolioa izateko eskubidea dutela epaitzen duela –eta gainerako kooperatibek ez dutela informazioa jasotzeko eskubiderik–. Hau da, bazkideek organo horietatik datorren informazioa bakarrik jaso behar dutela. Eta horrek, egia balitz, modu larrian eragingo lioke kalitateko erabaki baten eskakizunetako lehen eskakizunari: kalitatezko informazioa izatea.
Informazioaren monopolioak egiaren gaineko monopolioa bilatzen du, ez du beste zentzurik. Demokrazia batetik abiatuta autokrazia bat eraikitzeari buruzko prozesuak oso ezagunak dira, eta argitalpen askotan jasotzen dira. Horietan guztietan ezinbestekoa da egia kontrolatzea, egia horren neurriko historia bat eraiki ahal izatea eta, horrela, gertatzen den guztia ikuspegi horretatik berrazaldu ahal izatea. Baina, horretarako, informazio-igorleak kontrolatu behar dira, barnekoak, eta, ahal dela, baita kanpokoak ere. Gaur egun politikan ikusten dugu hainbat kasutan komunikazio-estrategia* horiek erabiltzen direla. Nire ustez, kooperatiba batean, bazkideek eta, bereziki, organoek erne egon behar dute gauza horien barne-bilakaeraren aurrean.
Egia
Baina nola bereizi egia. Bereiztea erraza balitz, ez litzateke baliagarria izango egia horren alternatiba bat eraikitzea, ez lukeelako arrakastarik izango. Baina ez da. Nire gomendioa da kontsumitzaile batek zerbitzu-kontratu baten aurrean jarraitu behar duen maxima bera jarraitzea: ulertzen ez baduzu, ez erosi.
Ulmako informazio-saioetan erabili diren dokumentuak ezagutzeko aukera izan dut. Saio horietan, beste aldearen gezurrak zerrendatu eta Ulmaren egiak azaleratu dituzte. Eta iruditzen zait horietako askotan topa ditzakegula neurrira egindako egiaren eraikuntzaren adibideak.
Egitate eta baieztapen guztiak zuzenean ezagutzen ez ditudala aitortuz, baina bai horietako asko eta, batez ere, funtsezkoak, esan dezaket identifikatu ahal izan dudala egindako baieztapen asko honako kasu hauetakoren baten barruan kokatzen direla:
- Funtsezko alderdiak ez aipatzea, edo garrantzia kentzea.
- Alderdi hutsalei garrantzia ematea.
- Egia komuna esatea; adibidez: arau batean islatua, baina horren zentzua aldatuta.
- Loturarik ez duten kausak edo ondorioak erlazionatzea.
- Beste batzuei eskatzen zaizkien jarreren eta norberaren portaeren arteko kontraesana.
Edozeinek esan lezake bi alderdien informazioetan izan direla mota horretako kontuak. Onartzen dut. Ni ere ez nator bat beste aldean irakurri ditudan baieztapen batzuekin. Baina horri heltzeko eta kalitatezko informazioa lortzeko modu bakarra eztabaida serioa da, ez bakarrizketak. Egiaren monopolioa gorde nahi bada izan ezik, neurrira egindako egia hori babestea baitu helburu, ez kalitatezko informazioa lortzea.
Bazkidearen erabakia
Alderdi horrek, nire ustez, kalitatezko erabaki bat osatuko luke. Ezin dut kooperatiba zehatz horietako egoera baloratu, ez baitaukat beharrezko ezagutzarik. Horregatik, teorizatu egiten dut.
Bazkideak informazioa ebaluatzeko eta bere jarrerarekin konprometitzeko duen jarreraz ari naiz orain.
Uste dut bazkideek proposamen horien aurrean duten jarrera zuzenean bi faktorek baldintzatzen dutela:
- Proposamena egin duten organo eta zuzendaritzek merezi duten konfiantzazko kapitala. Bazkideen konfiantza zuzendaritzan eta organoetan eta organo horien artean funtsezkoa da kooperatiba-proiektu baten funtzionamendu egokirako. Baina konfiantza hori ez da itsua izan behar, ezta bonben aurkakoa ere, baizik eta etengabeko konfiantza zaintzailean eta gardentasunean oinarritua. Erraza da hori egiaztatzea, galderak, galdera deserosoak edo posizio ofiziala partekatzen ez duten esku-hartzeak baimenduta dauden ala ez kontuan hartuta. Hau da, zer gertatzen da formulatzen direnean? Modu txarrean erantzuten diren edo gerora ondorioak dituzten edo, aldiz, beste muturrean, jakin-min hori argitzeko balio duten, sakontasunez azalduta eta gehienek ulertzeko moduan. Kooperatiba osasuntsu batean, konfiantzazko kapital horrek organo horien proposamenen alde jokatzen du. Organoen erantzukizuna da konfiantza itsua gehiegi ez baliatzea, bazkideek informazio guztia izatea zailduz, organoetan bertan eskura izan duten guztia. Egiaren monopolioaren erabilera konfiantzazko posizioaren abusurako bidearen alderdiren batean legoke.
- Bazkideen aldez aurreko jarrera. Bazkideak informazioa nola jasotzen duen: konfiantzaz edo mesfidantzaz, pasibotasunez edo oldarkortasunez. Hori ere erabakigarria izango da botoaren aurrean duen jarrerarako. Onena konpromisozko jarrera izatea da, balioekin eta emandako informazioarekin bat datorrena. Nire ustez, egiaren monopolioaren erabilerak kanpoko eragile baten aurrean arbuiatzeko joera sortuko duen istorio bat eraikitzea du helburu, norberaren interesen aurkakoa bihurtuz, bere ekintzak une bakoitzean berrinterpretatuz eta, beraz, proposatutako erabakiak justifikatuz.
Kooperatibaren erabakia
Nire ustez, OetaUren ibilbide kooperatiboa nahikoa luzea da bazkide gehienen erabakiak funtsezko osagai kooperatiboak izango dituela pentsatzeko, eta honako bi hauek nabarmenduko nituzke: elkartasunaren alderdi desberdinak kontuan har ditzala, kasu honetan, kanpokoa, behar duenarekiko. Eta pentsa dezala etorkizunean: oraingo bazkideena, etorkizunekoena eta etorriko den gizartearena.
Azken finean
Edozein bazkidek erantzunda izan beharko lituzkeen galderak, bere jarrera erabaki aurretik, honako hauek izan beharko lirateke:
Nondik gatozen: Duela urte gutxi Etorkizuneko Mondragon ponentzia onartu genuen, eta ondoren, Mondragoneko Gizarte eta Enpresa Politika. Zer aldatu da? Zer pentsatzen dute gainerako kooperatibek?
Non gauden: Zein da proposamenen arrazoia? Ulertzen ditut? Zergatik orain eta zergatik modu koordinatuan bi talderen artean. Zeintzuk dira gaur egun Mondragonek nire kooperatiban dituen eragin negatiboak eta irteeraren positiboak: kontuen gainean, proiektu kooperatiboaren gainean. Zer eragin ditu irteera-erabakiak Mondragoneko gainerako kooperatibetan –edo ez zait axola?– Zer beste aukera daude? Zubiak eraiki daitezke?
Nora goazen kooperatiba gisa: Mondragonekin hitzartzeko aurreko asmoak mantendu egingo lirateke haiekin hautsi ondoren? Nola?
Zein proiektu kooperatibok ordezkatuko luke Etorkizuneko Mondragonena.
Bazkideak erantzun ulergarri edo gogobetegarririk izango ez balu, zaila izango litzateke edozein zentzutan erabaki kontziente eta konprometitu bat hartzea. Baina, nire ustez, arrazoizkotasun gutxien duen erabakia da oraingo egoera aldatzea, zergatik eta zertarako aldatu behar den ondo jakin gabe.
Baina bazkideak funtsezko erantzunak baditu, prest egongo litzateke kalitatezko erabakia hartzeko, informazioaren ikuspegitik.
Espero dut jakinduria izan dezazuela erabaki honetan eta etorkizunean hartu behar dituzuen beste guztietan.
Besarkada handi bat.
*Gaur egun, Ukrainako gerran ikusten dugu –Errusiarentzat, Ukrainako nazismoa amaitzeko operazio berezia da–, eta, dirudienez, Putin bere herrialdeko herritarrengan babes handia lortzen ari da. Baina egiaren eraikuntzak –errealitate alternatiboak– ikusi ditugu azkenaldiko prozesu garrantzitsu guztietan –brexit-a, Ameriketako hauteskundeak eta abar–, eta arrakasta handia izan dute prozesu hori gauzatu dutenek.
----------
Agustin Markaide
Debagoiena