Euskal Herrian pertsona beltza eta afrikarra izatea bera –eta Mendebaldeko gainerako munduan ere gauza bera gertatzen dela imajinatzen dut– betiereko kondena dela dirudi, bakarka zein taldeka. Badirudi dela betiko kondenatzea konpromisoa hartzera bizitza osorako arrazakeriaren eta gorroto diskurtsoaren aurkako gizarte-mugimenduekin, aniztasuna sustatzeko eta bizikidetza defendatzeko ekintza politikoekin, eta horrek estereotipo eta aurreiritzi gisa eraman dezakeen guztiarekin.
Dirudienez, gure testuinguruan, Afrikako gizabanako beltza ezin da politikoki eta sozialki definitu, ezta erlazionatu ere, arrazakeria eta aniztasunaren aurkakoa ez den beste inongo eremuan. Hemengo ia pertsona zuri guztientzat, Afrikako pertsona beltzak beti diskriminatua, erruki eta ulermen bila dabilena dela dirudi. Gainera, aniztasunaren eragile izan behar du; izan ere, gogoratu behar da: beltza edo beltz afrikarra, hemen Euskal Herrian edo han Afrikan beti desberdina izango da, exotikoa, Europaren ikuspegitik. Orduan berari dagokio besteekin bizitzen, portatzen, integratzen, egokitzen eta abar ikastea, ezta?
Hausnarketa honekin jarraitu baino lehen, azpimarratu behar da kontua ez dela, inola ere, arrazakeriaren aurkako borroka eta aniztasunaren eta bizikidetzaren aldeko lana deslegitimatzea, garrantzitsuak baitira eta aurrera jarraitu behar baitute guztiei eskubide eta aukera berdintasuna bermatzeko. Nik neuk gozatzen dut zeregin horietan erabat murgildutako eta kolore guztietako gizon eta emakumeen urte askotako lanari esker lortutakoaz.
Eta Real Madrileko Vinicius Junior jokalariaren kasuarekin Espainiako futbolean gertatu berri denak gogorarazten digu gizarte honetan beltza izateak, diruduna izan ala ez, ospea izan ala ez, edozein motatako indarkeria eta diskriminazioa jasateko arriskuan jartzen zaituela bizitzako une orotan. Horregatik, arrazakeria borrokatzen jarraitu beharra dago.
Hala ere, gizarte mugimenduetatik eta politika publikoetatik pertsona beltzei arrazakeriaren aurkako eragile izatearen ardura ematea, gai horretatik kanpoko beste eztabaida politiko eta sozialetan parte hartzeko aukerarik eman gabe, benetan arrazakeriarik arriskutsuena da: arrazakeria instituzionala. Aniztasunarekiko errespetua goraipatzen duen diskurtso horrek bizitzari eta ekonomiari buruzko gizarte eztabaida garrantzitsuetatik kanpo mantentzen ditu kolektibo batzuk, inoiz ateratzen ez diren laukitxoetatik: antiarrazakeria, aniztasuna, bizikidetza, etab.
Egia da pertsona batzuen eta besteen aniztasuna eta desberdintasunak ez aitortzea horien existentzia ukatzea dela, baina aldi berean, egia da, kolektibo bat beti bere aniztasun eta ezberdintasunagatik bakarrik aipatzea, egoera jakin batera kondenatzea dela, alegia, beste modu batera esatearren, diskriminazioa dela, pasiboa, nahiz eta kasu honetan positibo itxura izan dezakeen.
Eta diskriminazio pasibo hori da futbol estadioetako “Vinicius tximino bat zara” horiek ahalbidetzen dituena. Ekintzaileen eta politikarien “arrazakeriaren aurkakoak gara eta aniztasuna babesten dugu” lelo gogokoenean jasotako diskriminazioa, hitzaldietan pertsona beltzei edo afrikarrei soilik aplikatua, arrazakeria arrunta normalizatzen eta inplementatzen baitu, kolektibo jakin baten arazo gisa bakarrik aurkezteagatik, haiekin argazkiak eginez bakarrik konpondu ahal izango balitz bezala.
Horregatik, 2023ko maiatzaren 25ean, Afrikaren egunean, ospatu ez ezik, aldarrikatu ere egin nahi dugu betirako arrazakeriaren aurkako borrokarekin konprometitutako kultura folklorikodun pertsona beltz eta afrikarrak baino gehiago ere bagarela. Alboko eraikineko bizilagunak gara, goiko pisukoak, beheko solairukoak; lankideak gara; eta etxebizitzen legeari buruzko iritzia ere badugu, Soilik baietz da baietz legeari buruz, mugikortasunaren legeari buruz eta Espainiako herritarrei dagozkien lege guztiei buruz, herri honetan ere bizi garelako eta beste edonork nahi duen hori bera nahi baitugu: bizi-baldintza duinak. Desberdinak eta arrazakeriaren aurkakoak izateak ez gaitu baztertu behar beste espazio sozial eta politiko batzuetatik. Azkenean, arrazakeria arrunt eta instituzionalarekin amaitzeko modurik onena, agian, espazio politiko eta sozialetan gu garena besterik ez garela aintzat hartzea da. Beltzak, afrikarrak bai; baina zu bezalako pertsonak.
Toussaint Deguenon, Gasteizen bizi den gazte benindarra
Afrikaren Alde Taldea (Afrikan lan egiten duten Hego Euskal Herriko hamasei GKEren sarea)