Hala ere, eraldaketak konturatzea baino zerbait gehiago eskatzen du, gure lehentasunak aldatzea hain zuzen ere. Bestela, inertziaren indarrak berehala itzultzen gaitu irteera-laukira, ohitura zaharrera. Ez da nahikoa "zer" jakitea, baizik eta patroi horiek "nola" gertatzen diren jakin behar da eta horren ondorioak ulertu. Kiroltasunez onartzen dugunean baldintzatutako izakiak garela, hau da, gure ekintzak, hizketa eta pentsamenduak aurreko erabakien emaitza direla eta ondorengo ekintzak baldintzatzen dituztela, orduan konturatzen gara gure osasun fisiko eta mentalean dugun erantzukizunaz. Aldaketaren beharrari eta onurei buruzko zalantzarik ez dagoenean bakarrik gerta daiteke aldaketa bera. Gauzak orain diren bezalakoak direla jakiteak, ulertzeak eta onartzeak askatasuna eta erantzukizuna ematen digu gero nolakoak izango diren aukeratzeko.
Gure ekintzez, hitzez eta pentsamenduez jabetzeko gaitasuna badugu ere, behin ohitura eta erreakzio automatikoak instalatu direnean, mekanikoki errepikatzeko joera dugu, martxan nola jartzen diren benetan jabetu gabe eta beren zikloa osatzen duten arte gelditu gabe dabiltza. Gure bizitza automatizatuz doa, funtzionamendu mota horrek ahalegin gutxiago eskatzen duelako. Askoz ere astunagoa da egiten dugun ekintza, hitz edo pentsamendu bakoitzari arreta kontzientea ematea. Pandemiak gure bizimodu indibidual eta sozialean eraldaketa positiboak eragin ditzan, gure planetako bizitzan ondorio deletereoak sortzen dituzten ohitura indibidualen eta ohitura sozialen kontzientzia hartu beharko genuke.
Mindfulness azken urteetan ezagun egin den anglizismoa da. Gizakiek beren buruaz (autokontzientzia) eta berau osatzen duten prozesu fisiko eta mentalez (metakognizioa eta metakontzientzia) jabetzeko duten gaitasunaz ari da. Ikasten ikasten eta desikasten laguntzen digun gaitasuna da.
Denok uste dugu elkar ezagutzen dugula eta gure bizitzak zuzentzen ditugula. Neurri bateraino egia da, baina neurri handi batean oker gaude. Gure gorputza, adibidez, guk nahi dugun modura mugitzen dugula dirudi, baina bere jardueraren gehiengoa automatikoki, errutinaz eta baldintzapean gertatzen da. Ez ditugu kontuan hartzen etengabe gertatzen ari diren prozesu biologikoak, eta ezin ditugu kontrolatu haien berezko zahartzea. Gorputza garela ahaztu dugu eta gorputza dugula uste dugu. Jabeak garela sinesteak paradoxak sortzen ditu, hala nola gehiegizko elikagai edo edariekin "zaintzea", edertasun-produktu garesti eta sofistikatuekin "babestea". Behar bezala mantentzeko behar duen ariketa egin gabe edo “konpondu” beharko zen mekanismo bat bezala medikuntza arduratzen dena eta nirekin eta nire bizimoduarekin zerikusirik ez duelarik.
Beste animalia askok bezala, berehalako plazera bilatzera eta mina eta deserosotasuna saihestera bultzatzen gaituen sistema afektibo bat erabiltzen dugu. Ezaugarri horrek norbanakoaren eta espeziearen biziraupenean lagundu beharko liguke, baina plazera, gizakiarengan, araututa dagoenez (ezin dugu edozer gauza egin nahi dugunean plazera lortzeko ondorio sozial eta penalik jasan gabe), izaki desiragarriak eta asegabeak gara. Gorputzaren kasuan bezala, plazera bilatzen eta mina saihesten dugun jokabide gehienak automatizatuta daude eta baldintzapenaren ondorio dira. Eta gainera, ezkutuan geratzen dira subjektu horrentzat. Dena ezagutzen eta askea sentitzen den subjektua.
Gizarte arauen eta kulturaren bidez plazera eta mina gorputzetik bereiztean, gure ohiko bizimodu bihurtzen den mundu sinboliko edo errepresentazional batean bizitzen hasiko gara. Oinarrizko prozesu psikologikoak bizi garen errealitatea eraikitzen dugun jarduera kognitiboak dira,eta ez gara haietaz ohartzen.
Arretak, pertzepzioak eta memoriak pentsamenduaren eta hizkuntzaren espazio sinbolikoa sortzen dute. Horrela sortu zen "ni" narratibo bat, esperientziazko "ni"-tik bereiztuz. Esperientziaren "nia" unean uneko errealitatea da, "Ni" narratiboa da esperientzia hori arrazoizkoa eta kontagarria egiten saiatzen dena. Jarduera horiek guztiak ezkutuan geratzen dira "ni naiz pentsatzen eta sentitzen duena" ("ni" narratiboa) duen "ebidentziaren" aurrean. Bada, mindfulness, gu garen bezalakoak izatea eragiten duten ezkutuko eta baldintzatutako jarduera guztiez jabetzeko gaitasuna (entrenagarria) da. Mindfulnessi esker, gure
"subjektibotasuna" eraikitzen duten jardueren berri ematen da, eta ezagutza hori da asegabetasun existentzialetik aska gaitzakeen bakarra.
Mindfulnessaren praktikak esfortzua eskatzen du hasieran. Segurtasuna ematen diguten errutinak hausteak zintzotasuna eskatzen du. Nahiz eta ez den arrosa-bide bat, Mindfulnessen entrenamenduari esker heltze psikologikoa gertatzen da.
Baina, zalantzarik gabe, pandemiaren irakaspen nagusia da denok gaudela guztion mende, irtenbide bakarra geure burua zaintzea dela, besteak zaintzeko. Zaila da norbere burua zalantzan jartzea inguruan besteek egiten ez dutela ikusten duenean. Mindfulness-eko entrenamenduak gure interdependentzia eta zaurgarritasuna ulertarazten dizkigu. Izaki kontzienteagoak, solidarioagoak eta errukiorragoak bihurtzen gaitu. Gure muga biologiko, emozional eta kognitiboak onartzeak guztiok berdintzen gaitu, eta ulertarazten digu erabaki eta ekintza bakoitzarekin planeta honetan espezie gisa dugun helmuga eraikitzen dugula.
