Tantai Baso Jabe Kooperatiba proiektuak gaur egun basoek bizi duten egoerari erantzun kooperatibo eta jasangarria ematea du helburu.
Zein da, baina, gaur egun gure basoek bizi duten egoera?
Iñaki Etxebeste: Une honetan gure basoetan ziurgabetasuna handia da. Basogintza epe luzerako sektore bat da. Iragan hurbileko gertaera batzuek eta intsignis pinuaren ereduak erakutsi digute zein eragin izan ditzaketen klima aldaketak eta globalizazioak gure basoetan. Duela 20 urte, intsignis pinuak asko balio zuen, inoiz ez zen horrenbeste ordaindu. Bat-batean, hasi ziren haizeteak, gaitzak –banda marroia eta gorria–... Eta horrek erakutsi digu zein zaurgarria den eredua.
Markel Arriolabengoa: Beste kontu bat ere bada; hain zuzen ere, errentagarritasuna asko jaitsi dela deserrotzea handia delako. Geroz eta gutxiago lan egiten da basoan, azpikontratatu egiten da, eta gastu estruktural hori asko igo da. Bestetik, baserri inguruko jabetzak geroz eta txikiagoak dira, eta noraeza handia. Baina bada kontrako joera ere, jabe batzuk euren jabetzak handitzen ari direlako, batez ere, sektoreko latifundistak; enpresa asko barne. Horrek guztiak eredua birpentsatu beharra ekarri du.
Biodibertsitatean zein eragin dauka eredu intentsibo horrek?
M.A: Eukaliptoak erakusten digu zein agresiboa den egungo eredua. Eukaliptoaren apustua da ekonomizista. Lehenengo eta bigarren belaunaldiari, agian, emango dio errentagarritasuna, baina ziur dakiguna da lurra xahutu egiten duela. Bestetik, intsignisaren inguruan beldurra oso handia da, nahiz eta Debagoiena izan daitekeen salbuespena, kontuan hartuta banda marroiaren gaitzak ez duela horrenbeste eragin eta prezioa gorantz doala.
I.E: Intsignisaren ordez beste konifera batzuk sartu dira azken urteetan, baina kudeaketa eredu berdinpean; hau da, modelo agronomiko lineal hori jarraituaz. Horrek badakigu zein arrisku duen. Behar duguna da epe luzera ekonomikoki eta ekologikoki egonkortasun gehiago emango duen eredua.
Eredu kooperatibo edo jasangarria landu daiteke intsignis edo eukalipto jabeekin?
I.E: Bai, baina transformazio fase baten sartu beharko genuke, poliki-poliki, benetan jasangarritasuna bermatzen duen eredu batera jauzi eginez eta bertako espezieetan oinarrituta.
Bertako espezieetan dago gakoa, beraz?
M.A: Trantsizioa egin beharra dago bertako espezieetara, baina kudeaketa ereduan dago gakoa. Izan ere, bertako espezieak erabilita ere kudeaketa eredua aldatzen ez bada, berdin jarraituko dugu. Duk diogunean basogintza irauli behar dela, kudeaketaz dihardugu.
Bertako espezieak ere errentagarri dira?
I.E: Bai, noski. Bertako espezieekin etekin ekonomikoa ateratzen da, besteekin beste edo gehiago. Erresuma Batuan eta Frantzian horrelako eredu asko ditugu eta badakigu etekin ekonomikoa handiagoa dela. Notre Damme berriz eraikitzeko erabiliko den haritz bat horrelako kudeaketa sistema baten ekoiztutakoa izan da. Bada, haritz bakarragatik 13.000 euro ordaindu dira. Gutxi gorabehera, pinudi hektarea oso bat soiltzeagatik jasotzen dena.
Egokitzeko gaitasuna duten basoak behar direla diozue. Zeintzuk dira horiek?
M.A: Egokitzeko gaitasuna bertako basoek emango digute. Eukalipto edo intsignis landaketek zailtasunen aurrean –gaixotasunak– egokitzapen ahalmen oso murriztua dute. Bertako espezieak landatzen ditugunean bermatzen dugu aberastasun genetiko eta espezifikoa, eta horrek dakar edozein aldaketaren aurrean egokitzeko aukera.
Hala ere, basoa ez da ekoizpen ekonomiko huts gisa begiratu behar...
I.E: Egurra da basoak ematen digun baliabideetako bat, baina badira gehiago. Perretxikoak, ehiza eta aisialdirako arnasguneak, esaterako. Ekosistema zerbitzuen barruan daude horiek eta guk defendatzen dugun basogintzak bilatzen du ekosistema zerbitzu horiek guztiak optimizatzea.
Defendatzen duzuen eredu hau zein puntutan dago gurean?
M.A: Badira gu bezala modelo hauek defendatzen dabiltzanak. Basozainak, elkarteak, Foru Aldundiko teknikari batzuk... Ez dena sortu da sare bat edo modu antolatu bat kudeaketa eredu hau aurrera ateratzeko; ez, behintzat, Euskal Herri atlantikoan. Iratin, Aralarren eta Urbasan badaude horrelako ereduak. Ez dutenak matarrasarik erabiltzen eta bertako espezieekin ekoizten dutenak.
I.E: Euskal Herri atlantikoko basoen egoera oso larria da. Oso humanizatutako gune bat da, ez dago jatorrizko baso onik eta nahiko egoera txarrean daude. Horiek babesteko bai sortu dira elkarteak. Horietan, bereziki, babes hori nagusitzen da. Gure ikuspuntua da elikadura subiranotasun hori bezala, materialen subiranotasuna. Hau da, ekoiztu egin behar da, baina ekoiztu behar da modu jasangarrian. Badaude moduak hori egiteko.
Zelan doa proiektua?
M.A: Interesdunen zerrenda egin dugu, inguruko ereduak aztertu... Udal pare bat interesatu dira, eta baita jabe pribatuak ere. 600 bat hektarea inguru lirateke horiek. Kooperatibaren egituraren gainean ere badihardugu lanketa egiten.
D2030ekin elkarlanean aritzeak zer ematen dizue?
I.E: D2030ek ematen digun aukera itzela da. Hitzaldi asko egiten dihardugu Debagoienetik kanpo eta hor ere jende asko dabil izena ematen. Beste eskualde batzuetara eskalatzeko moduko proiektua da, zalantza barik. Ikusiko dugu zein dinamika sortzen diren, eta, horren arabera, baliteke sare bat sortu beharra izatea etorkizunean.
