Iñigo Loiola: "Euskadiko delinkuentzia indize baxuenak ditugu Deba-Urola barrutian"

Ubane Madera 2016ko api. 16a, 08:00
Iñigo Loiola komisarioa bere bulegoan.

Iñigo Loiola (Elgoibar, 1957) 1984az geroztik da ertzaina –3. promozioa–. 1987an inspektore izatera iritsi zen; gero, unitateko buruzagi-azpikoa; eta unitate-burua ondoren. 1990az geroztik da jarduneko komisarioa, eta 2011tik komisario. Bergarako ertzain etxeko nagusia da, berriz, azken bi urteotan. 218 poliziaren jardunaren ardura du: 194 gizonena eta 24 emakumerena. Deba-Urola barrutiaren ardura du Bergarako ertzain etxeak.

Noiz erabakitzen du ertzain etxeko nagusiak elkarrizketa hau egiteko ordua badela?
Soraluzeko alkateak kezka helarazi zigun bertako lapurretengatik, eta, hango Pil-Pilean aldizkaria gaiarekin interesatu, alkatea nirekin harremanetan jarri zen elkarrizketarako gertu nengoen galdetzeko, eta baietz. Zuekin, berriz, MUko ikasle batek egindako lan baten ondorioz jarri ginen harremanetan –Goienaren izenarekin albistea argitaratu zuen ikasle batek esanez MUko irakasle bat hilda azaldu zela–; albistea haizatu egin zenez, zuekin harremanetan jarri ginen, unibertsitateko ordezkariekin moduan, albiste faltsua zela abisatzeko. Eta hortxe sortu zen harremana. Nik bi urte daramatzat hemen, ez dakit lehenago zein zen politika, nahiz eta egia den orain kontu batzuk errazago direla. Dena den, uste dut zuen aldetik ere lehen aldia dela, bi urteotan, behintzat, gurekin harremanetan jartzen zaretela.
Bai, gure aldetik ez da ahaleginik ere egin, baina uste dut orain urte batzuk pentsaezina zela halakorik proposatzerik ere…
Bueno, akaso beste modu batean…  Guk hemen urte asko daramatzagu… Beste kontu bat da zer esan, edo horrenbeste argazki ez atera…
Baina ez da egia badagoela beste irekiera bat, gerturatzeko joera?
Egoera aldatzeak uste dut gauzak erraztu egiten dituela; gauza batzuengatik gutxiago kezkatu behar dugu orain.
Zuk zeuk noiz eta zergatik erabaki zenuen ertzain izatea?
1983ko azaroan. Bizitzak eraman ninduen… Orduko aukeren artean interesgarria iruditu zitzaidan, zerbait berria zen…
Argi zenuen polizia izan nahi zenuela?
Ez; ez nuen batere argi. Herri honetan zeinek pentsatzen zuen, ba, polizia izatea, ala?
Akaso, ertzain izatea desberdin ikus zitekeen…
Ertzaintza jaio zenean, akaso, hori pentsatzen has zintezkeen, baina Ertzaintzaren aurretik, niri, behintzat, ez zitzaidan burutik pasatu ere egin. Behin aukera egonda… bai, beste aukera bat zen. Sasoi hartan, orain moduan, krisi handia zegoen…  aukera bat zen, eta sartu arte, ezin jakin gustukoa izango zen edo ez…
Eta gustuko duzu?
Ba, bai; 32 urteren ondoren (ia 33), eta karreran aurrera egin ondoren… Hemen gaude, zailtasunak zailtasun.
Ia 33 urtetan zein izan da bizi behar izan duzun egoerarik gogorrena?
Gogorrenak, logikoki, atentatuak. Ertzainen kontrakoak… eta edozein atentatu. Azken batean, dena batzen da… nire lagunak hil egin dira [hunkituta]…  Horrela da.
Ertzain ala polizia? Zela duzue nahiago zuen burua izendatzea?
Ba, hori argi ez duena…  Ertzaintza berba oso polita da: herri zaintza, herriarekin lotura du…  baina ez du polizia besterik esan nahi. Bai nahi duguna da polizia izan modu jakin batean, baina hori ez du izenak kalifikatzen.
Asko aldatu da zuen egunerokoa urteotan?
Zeri buruz diharduzu, zehazki?
Bereziki indarkeriaren eteteari buruz.
Pentsatzen dut ertzain etxeetan aldatuko zela, baina ni beste esparru batzuetan egon naiz. Dena den, lehen, herritarrengatik eta gure buruengatik kezkatu behar genuen, eta kontuz ibili. Orain ere kontuz ibili behar dugu, bihar ere lanera etorri behar dugulako, eta horregatik gauzak lasaitasunez hartu behar ditugu, baina… Gure oinarria da ez sortu saihestu nahi den arriskua baino gehiago. Eta horrek edozer gauzatarako balio du.
Eta maila pertsonalean eragin dizu?
Noski! Bizitza honetan gauza askorengatik kezkatuko zara, baina Damocles-en ezpata hori gainean ez izateak asko lasaitzen du, duda barik. Argi dago.
ETAren jarduera eteteak esan gura du baliabide gehiago dituzuela beste arlo batzuetarako?
Hori ertzain etxe honetatik harago doa; edozein modutan, ETAren zuzeneko borrokarako zeuden baliabideak eraldatzen joan dira; gainera, bizkartzain lana egiten zutenek lan hori egiteari utzi diote eta baliabide gehiago daude kalerako. Dena den, ertzain etxeetan lehengo lan bera egiten jarraitzen dugu, baina orain gure autobabesaz apur bat gutxiago kezkatu behar dugu, eta, zentzu horretan, herritarrak irabazi egin du. Argi dago.
Ertzain etxeei ez zegokien lan hori…
Ez. Gure betebeharra da berehalako erantzuna edozein gertaeraren aurrean: edozein desastre, atentatu… ahal bada, aurre hartu, baina, gertatzen bada, kalteak txikiagotzen ahalegindu, biktimei arreta eman eta egoera normaltasunera ahalik eta denbora laburrenean bueltatzen ahalegindu. Eta, logikoki, gaizkileak harrapatzeko jazarpen aukerarik balego…  baina hori ez da terrorismo kasuetarako bakarrik, baizik eta edozein kasutan horiek dira premisak: aurre hartu, gertakariaren neutralizazioa eta laguntza.
Hala ere, ez zaituztegu kalean askorik paseatzen ikusten...
Ekintza plana badugu kaleko oinezko patruilak –korrikak esaten diegu– handitzeko. Adibidez, gaur egun hileroko patruiletan prebentzioari eskaintzen diogun denboraren %20 baino gehiago korrikak izan behar direla zehaztuta dugu. Ahalegin handia egiten dugu korrikak egin daitezen prebentziorako lekurik eta momenturik egokienetan. Zorionez, barruti honetan delinkuentzia indizeak nahiko baxuak dira, iaz Gipuzkoako ia baxuena. Azken hiruhilekoan apur bat igo da, baina, hala ere, Euskadiko indize baxuenak ditugu. Gainera, dauden delituen ezaugarriak profil baxuko delinkuentziarenak dira –indarkeria bakoak, salbuespenak salbuespen–. Korriketara bueltatuz, gure jardunaren orduen %80 lan prebentiboak dira, bai esparru urbanoan edozein motatako delituei aurre hartzeko –lapurretak, etxeko indarkeria…–, bai herrien artean ere –errepideko segurtasuna– zein baserri inguruetan. Azken horrek ditu esparru urbanoaren antzeko problematika delinkuentziala, baina berezitasunekin: ez da gauza bera asteburuetan bakarrik erabiltzen den baserri batean lapurretan egitea edo sakabanatutako esparru bateko baserri batean egitea… isolatuta bizi direnen kasuan, gehiago kezkatzen dira segurtasunarengatik…  Baserri esparruetan horretarako patruila bereziak ditugu. Beraz, korrikak dira zeregin prebentiboaren beste elementu bat.
Zer da, zehazki, prebentzioa? Errepideetan, ulertzen dut dela kontrolak egitea…
Bai. Eta ez ditugu dirua batzeko egiten. Kontrolei dagokienez, ekintza planetan kilometroka dugu jasota barrutiko bide nagusiak eta bigarren mailakoak: gertatzen diren istripu motak, noiz gertatzen diren, asteko zein egunetan, ze ordutegitan, zergatik… Horrekin prebentzio lana egiten dugu: presentzia ordu eta egun jakinetan… Lehen esandako moduan, jardunaren %80 horretan ematen dugu; beste %10 dira intzidenteak eta gainontzeko %10a joan-etorriak… %80 horretatik zati bat eman behar da ekintza urbanoetan –korrikak–, errepide segurtasunean, baserri inguruen zaintzan… Operazio-buruak eta bere taldeak antolatzen du hori. Txandaka lan egiten dute, 24 orduko zerbitzua emateko. Bestalde, egunero egin beharrekoa markatzen du Egunero dokumentuak. Hor zehazten dira eguneroko ekintza planak.
Hiri-esparruko prebentzioa zelan gauzatzen da, zeren arabera?
Bi faktore daude: segurtasun erreala eta herritarrak sumatzen duen segurtasun maila. Lehen kasuan, datuekin egiten dugu lan: non gertatzen diren, han jarduten dugu. Adibidez, orain gutxi, etxeetan lapurretak izan ziren Arrasateko gune zehatz batean; gertatzen ziren 18:00etatik 20:00etara, eta modu jakin batean; kasu horretan, patruilen presentziaren bitartez egiten da lan: agerian edo kamuflatuta, zer lortu nahi den arabera: gaizkileen ihesa eragin, zaintza… Batzuek, adibidez, diote kamuflatutako pertsonen bitartez gaizkileak harrapatzea dela helburua; baina kasu horretan ez da lan egiten sumatutako segurtasun mailan. Ni bi segurtasun motak zaintzearen aldekoa naiz. Dena den, barruti honetako delinkuentzia maila kontuan hartuta, segurtasun sentsazioa egunero landu beharrekoa da; izan ere, herritarrak segurtasunik ezaren pertzepzio handiagoa du benetan dagoen segurtasunarena baino.
Zeintzuk dira datuak?
Rankinga dugu, delitu motaren arabera. Estrategikoak dira larrienak. Horien artean pertsonen kontrakoak daude lehenengo: homizidioak, biolentzia matxista eta biolentzia edo beldurra erabilita egiten diren lapurretak; gero datoz etxeetako lapurretak; gero bestelako espazio itxietakoak eta gero enpresetakoak. Delitu horiei egiten diegu jarraipen handiena. Azkenaldian, ertzain etxean erabaki dugu garajeetako lapurretei ere arreta berezia jartzea. Gertatzen dabiltza eta herritarrak kezkatu egiten dira. Edozein modutan, delituen indizeak nahiko baxuak dira: homizidio saiakera bat izan zen Bergaran 2015ean. Buruko gaitza zuen pertsona batek familiako bati eragindakoa. Halakoak oso zailak dira saihestea. Arrasaten egon dira sexu askatasunaren kontrako bost delitu larri. Eta, oro har, 2015ean 69 kasu berri izan ditugu. Horietatik arrisku berezikoak izan dira bi –neurri jakinak eskatzen dituztenak: bizkartzainak…–
Eta lapurretak?
2015ean, Deba-Urola barruti osoan, etxebizitzetan 96 lapurreta izan ditugu. Debagoienean, 68. Gehien, Arrasaten: 33; Antzuolan: 4; Aramaion: 1; Elgetan: 4; Bergaran: 11; Oñatin: 3; Aretxabaletan: 7; Eskoriatzan: 4 eta Leintz Gatzagan: 1. Bitxikeria moduan, etxeetako lapurreten %25 gertatzen dira baserri giroan, eta bizilagunen %10 bakarrik bizi dira baserri giroan, intzidentzia altua da hori.
Lapurren profil orokorra zein da?
Azkenaldiko lapurretatan baditugu inguruko ohiko gaizkile batzuk tarteka jarduten dutenak, baina ikusten gabiltza beste leku batzuetatik autoetan etortzen direla, enpresetan, etxeetan edo saltokietan lapurretan egitera. Denetik. Baina azkenaldian, Deba-Urola barrutitik kanpo bizi den jende gehiago ikusten gabiltza.
Bestalde, indarkeria matxista ere zuen zereginetan sartzen da?
Bai. Eta, gainera, genero indarkeriaren prozeduraren ISO ziurtagiria dugu. Guztia dago protokolizatuta; kasu berrien jarraipena egiten da, kontrola, kasu bakoitzaren jarraipena, elkarrizketak, zaintzak eta kontrazaintzak egiten ditugu urruntze agindua edo babes agindua dagoen kasuetan; astero egiten da ditugun kasuen azterketa… Gainera, baditugu adituak diren bi agente, eta euren lan-jardun osoa zeregin horretan ematen dute. Guretzat oso gai garrantzitsua da eta jarraipen oso handia egiten dugu. Batez ere, protokolizatuta dugu biktimekin egin behar duguna. Sexu indarkeria kasuetan ere bai. Modu berezian lantzen dira, biktimari arreta handiagoa ematen zaio: medikuarengana eraman behar bada eraman egiten dugu, laguntza psikologikoa… Guztia dago protokolizatuta.
Eskualdea txiki samarra da; ze punturaino gaude kontrolatuta? Esaten zen kalea kameraz josita zegoela…
Kaleko kamerak iragarrita daude; zenbait saltokitakoak, banketxeetakoak…  horiek erabiltzen direla delituak ikertzeko? Jakina. Kutxan norbaitek lapurreta egin badu, logikoki, bertako irudiak baliatzen ditugu gaizkilea identifikatzeko. Baina guk ez dugu ertzain etxetik aparte besterik.
Faroletan kamerak ei zeuden…
Norbaitek delitu bati jazarpen egin behar badio, baimen guztiekin, erabiltzen dira baliabide teknikoak… baina Bideozaintza Legearekin murrizketa ugari daude. Trafikoko kamerak, adibidez, ezin dira edozein modutan erabili, ezin dira etxeak zaintzeko erabili, pertsonen jarduna zaintzeko… Kamerengatik oso kontrolatuta gaudela? Bueno, herritarra orokorrean ez dago kontrolatuta, ezta gutxiago ere. Behintzat, gure aldetik ez.
Duela urte batzuk zenbait ertzain etxetako kalabozoak lotu ziren tortura kasu batzuekin; halako gaietarako baduzue protokolorik?
Ertzaintza izan zen Estatuko eta, akaso, Europako lehen polizia kalabozoetan kamerak jartzen. Eta izan gara Europako lehen polizia ISO ziurtagiria eskuratzen atxiloketei dagokienez: kaletik hasi eta askatu arte. Asko mugatzen da, adibidez, atxilo denbora: in-fraganti egiten den atxiloketarako legeak markatzen du asko jota 72 orduan egon daitekeela pertsona hori epailearen aurretik pasa barik. Guk zehaztuta dugu gehien egon daitekeen denbora dela – identifikatu bako kasuak dira salbuespen– asko jota 12 orduz. Hori gainditzen bada, arrazoiak azaldu egin behar dira. Eta hori kontrol handiarekin egiten da. Ertzaintza osoan. Atxilotutakoak betetzen duen galdetegi bat ere badugu: galdetzen zaio, adibidez, zelan tratatu dugun, ondo jan duen, hotzik pasatu duen… Eta abokatuendako inkestak ere baditugu: ea informazio nahikoa eman diogun… eta harrigarria irudi lezake, baina gainditu egiten dugu. 1997an hasi ginen honekin guztiarekin eta 2004az geroztik ditugu ISOak. Ikerketa unitateek dituzte, baita ere, ENAC zertifikazioak, bermatzeko, adibidez, laborategi batean egiten den guztia berme jakin batzuekin egiten dela.
Martxoaren 17an aspaldiko irudi batzuk ikusi genituen Gasteizen: kale istiluak, Ertzaintzarekin enfrentamenduak, zaurituak… Horiek zelan bizi dituzue?
Nire iritzia emango dizut: poliziak duen zereginetako bat da kaleko normaltasuna eta ordena bermatzea. Badirudi zerbaitegatik Ertzaintzak ez duela zeregin hori bete behar. Baina egiten dugunean egiten dugulako eta ez dugunean egiten ez dugulako egiten, beti gaude norbaiten dianan. Gauzak behar den moduan eta proportzionalki egin behar direla uste dut. Era berean, uste dut kalean biltzeko eskubidea oinarrizkoa dela, Konstituzioak ere hala dio. Beste kontu bat da eskubide hori zelan gauzatzen den. Hala ere, guztien dianan gaudela? Ba, bai. Adibidez, Athletic-Marsella partiduan istilu batzuk izan ziren, eta leku guztietan –sare sozialetan, egunkarietan, sindikatuen ahotan– galdera zen ea non zegoen Ertzaintza. Bestalde, Athletico Madril-PSV partiduaren bueltan, leku guztietan azaldu ziren ganberro haien irudiak txanponak botatzen eskale batzuei… ministroaren arabera, gorroto delitu bat…  Entzun diozu norbaiti zerbait esaten poliziaren jarduna zuzena edo okerra izan zen edo poliziaren gaineko zerbait? Edo PSVko batzuek apurketak eragin zituztela eta kaleko ordena nahastu Madrilen? Eta polizia non egon zen? Ez, ezta? Bai, Gasteizen manifestazioa izan zen, baina nor hasi zen? Seguru nago, gu ez ginela izan. Beste leku batzuetan ere izan ziren manifestazioak eta ez zen ezer gertatu… Jomuga askotan gaudela? Bai. Beste batzuei baino gehiago begiratzen digutela? Ba, bai.
Eta gomazko piloten erabileraren gainean ze iritzi duzu (Iñigo Cabacasen heriotzaren harira)?
Gomazko piloten jaurtigailuaren edo antzeko materialaren erabilera beti egon da protokolizatuta eta kontrolatuta, eta orain gehiago, bere erabilera aktuazio oso jakinetara mugatuz. Bergaran daramatzadan bi urteotan ez dut gogoan halakorik erabili izana. Material mota hori bakarrik erabili behar da bestelako neurri ez horren gogorrak ez direnean nahikoa izan arazoari irtenbidea aurkitzeko. Edozein kasutan, aktuazio baten indarra erabilita erantzutea beharrezkoa denean, gure premisa da "ez eragitea saihestu nahi dena baino kalte handiagoa", nahiz eta argi egon beti ez dugula asmatzen.

Erlazionatuak

ALBISTEAK ESKUKO TELEFONOAN

Debagoieneko albiste nabarmenenak eta azken ordukoak Whatsapp edo Telegram bidez jaso gura dituzu? Harpidetu zaitez doan!

WHATSAPP: Bidali ALTA 688 69 00 07 telefono zenbakira –Whatsapp bidez–.

TELEGRAM: Batu zaitez @GoienaAlbisteak kanalera.

ASTEBURUETAKO BULETINA

Zure posta elektronikoan asteburuko albiste nabarmenekin osatutako mezua jasoko duzu. Harpidetu zaitez debalde hemen.


Harpidetza aukera guztiak