Markel Olano: "Bilduren alternatiba bakarra da zabortegi berriak irekitzea"

Lau urte Diputatu nagusi izan ostean, oposizioko lana egitea tokatu zaizu. Zer moduz orain arte?
Gobernuan zaudenean ikuspegi exekutiboa daukazu. Lanak aurrera atera beharra dago. Horrek dauka planifikazio lana eta ordu askoko jarduera. Aldiz, oposiziokoa da gehiago azterketa eta kritika; boterean dagoenari azterketa egitea. Politikagintzan zikloak daude eta denetik atera behar dira ikasgaiak. Eredua finkatzeko baliagarria izan zaigu oposizioko lana. Ezberdina baina aberasgarria da.

Zergatik babestu duzue Blduren azken aurrekontua?
Abstenitu egin ginen, aurrekontuak onartzea ahalbidetzeko. Orain arte Foru Aldundiko hiru aurrekontuak onartzeko bozketetan abstenitu egin gara, nahiz eta bigarren urtean Bilduk hobetsi egin zuen sozialistekin ituna egitea. Gipuzkoako diputazioko aurrekontuak onartzeko erraztasunak emateko erabakia hartzerakoan bi aldagai hartu genituen kontuan: batetik, Urkullu lehendakariak lehentasun moduan jarri izana garai berezi hauetan erakunde nagusietan aurrekontuak onartzea. Baina, bistan zen hori negoziatu behar zela eta lan bat egin da. Bestetik, Garapen ekonomikorako 16 milioi euro lortu ditugu Foru gobernuaren aldetik.

EAJren gustukoa da 2014ko foru-aurrekontua?
Gure ekarpena mugatua izan da. Uste dugu garapen ekonomikoari garrantzia handiagoa eman behar zaiola Gipuzkoako aurrekontuetan eta Bilduk beste lehentasun batzuk ditu. Alde horretatik, eta planifikazio egokirik egin ez delako, desegokiak dira Bilduren aurrekontuak. Edozelan ere, lehentasun batzuk jarri genizkion Bilduri eta onartuak izan dira.

Zertarako erabiliko da 16 milioi euroko partida hori?
Enpresei laguntzeko eta inbertsioetan eta finantzetan laguntzeko. Bestetik, euskal enpresa askok, Gipuzkoakoek nagusiki, nazioartekotzea beharrezkoa dute eta erakundeetatik lagundu eta sustatu egin behar da hori. Merkataritzari, ostalaritzari, baserritarrei… ere laguntzeko erabiliko da diru zati bat. Bestetik, Gipuzkoa ez dago isolatuta eta gainerako euskal erakundeekin, batez ere Jaurlaritzarekin, Industria sailarekin, koordinatzeko urrats batzuk ere proposatu eta onartuak izan dira.

Zergatik ez da lortzen adostasunik errepideen finantzazioan?
Aurreko legealdian errepideen gaineko txosten bat aztertu eta onartu zen, gehiengoz, Batzar Nagusietan. Hortaz, neurriak hartzear zeudela, legealdi eta gobernu aldaketa etorri zen. 2012an Etxegaraten kamioiendako bidesaria jartzea onartu eta planifikatuta zegoen. Baina Bilduren gobernuak erabaki zuen hori ez betetzea. Bilduk PPrekin batera beste ponentzia edo txosten bat aztertzeko batzordea abiatu zuen eta horrek ez du ezer adostu eta onartu. Une honetan kontua geldi dago.

Zeini leporatu behar zaio adostasunetara heldu ez izana?
Alderdi bakoitzak bere posizioari eutsi dio eta, berez, oso zaila ez den arren adostasunetara heltzea, gauzak onartzeko ardura gobernuarena da. Oposizioak jarrera eraikitzailea izan dezake eta guk garbi utzi dugu aurrekontuen onarpenean, jarrera ireki eta eraikitzailea daukagula, baina posible ez den kontuetan ez da posible. Guk gobernu ardura geneukanean lortu genuen adostasun bat; Bilduk ez du lortu. Uste dut porrot politiko inportantea dela, batez ere kontuan izanda bidesarien gainean egiten zuen kontakizuna zein zen. Nabarmen geratu da Bilduren ezina proiektuak aurrera ateratzeko. Aurrekoei kritika egiteko gaitasuna bai, baina proiektuak ateratzeko ez.

Zein da Bilduren eta EAJren proposamenen arteko ezberdintasun nagusia?
Gure tesia da Etxegaraten bidesaria jartzea beharrezkoa dela, hura doanekoa denez eta AP1 eta AP8 ordainpekoak, nazioarteko kamioi gehienak handik doazelako. Guk uste genuen ez zela onargarria nazioarteko kamioi gehienak doaneko errepide batetik igarotzea, ikusita, gainera, zelako inbertsioak egin ditugun errepide berrietan. Gainera, Europan badago printzipio bat dioena kontaminatzen duenak ordaintzen duela. Bestetik, uste genuen, eskualdeen arteko oreka bermatzen zuela Etxegaraten bidesaria jartzea. Azkenik, uste genuen, komeni zela abian jarri eta ondorioak aztertzea. Bilduk kontrakoa egin zuen. Bat batean, Arkupe sistema lurralde osoan ezartzea proposatu. Gure ustez ezartze mailakatua hobea da. Gure proposamena da praktikoagoa, sinpleagoa eta eraginkorragoa. Gainera, Arkupek ez du bermatzen, igarotzean, kamioi guztiek ordaintzea.

Deskargan bidesaria jartzeko aldekoak zarete?
Aurreko legealdiko txostenean jasotzen zen eraikitzen diren autobide berri guztietan bidesaria ezartzea. Hori da Beasain-Durangoren azken zatiaren kasua. Gertatu da Bilduk ikusi duenean Deskargako bidesaria egitea beharrezkoa zela, erabili duela Batzar Nagusietan Arkupe sistema txantajea egiteko. Guk ez diogu kasurik egin. Bilduk esan du: "Arkupe ez baduzue nahi, Deskargan ez da jarriko bidesaririk". Ardura Bildurena da, hark hartzen ditu erabakiak.

Zela finantzatuko dira errepideak aurrerantzean Gipuzkoan?
Nire pertzepzioa da legealdi honetan agortu direla akordiotarako aukerak. Legealdiko azken urtean gaude eta giro politikoa nahasia dago. Hurrengo legealdiko erronkarik nagusia izango da errepideen finantzazioan alderdi guztion artean adostasunak lortzea. 25 euroko topearena erabaki on bat izan da. Gu horren alde agertu gara, lurraldea orekatzen duelako. Dena dela, ez dugu onartzen Bildu egiten ari den irakurketa apokaliptikoa finantzaketaren gainean, batez ere Bidegiren gainean. Bidegiren finantzak bideragarri dira epe ertainera. Baina proposamenak egin beharko dira kontuak orekatzeko, neurri berriak hartu direlako. Bilduk nahi izan du desioa errealitate bihurtu eta kudeaketa sektarioa egin du. Horrek giro politikoan eragin du eta akordio politikoa zaildu egin du.

Larraitz Ugartek dioen bezain txarto dago Bidegi?
Ez, baina Diputazioak hartu dituen neurriak ez dira izan Bidegiren bideragarritasun ekonomikoa lortzeko helburuarekin kontrakoarekin baizik. Esaterako, 25 euroren topea jarri eta erabakitzen baduzu Deskargan bidesaririk ez jartzea, horrek baldintzatu egiten du Bidegiren bideragarritasun ekonomikoa.

Bergarar batek euskal hiribururen batera joan nahi badu errepide azkarra erabilita, derrigortuta dago ordaintzera. Aldiz, beasaindar bat, ez. Zela konpondu desoreka hori?
Etxegaraten bidesaria jarrita eta 25 euroko topea ezarrita, neurri baten, orekatzen da eskualdeen arteko injustizia. Beste neurri batzuk ere egon daitezke.

Bildurekin 2014ko Foru-aurrekontua adostu duzue, baina PPrekin eta PSE-EErekin batera adostu duzue zerga politika. Zerga politikarik egokiena hitzartu duzue?
Bilduk eta PSE-EEk aurretik onartu zutena ez zen oso progresiboa, haiek kontrakoa esan arren. Espainiar Gobernuak progresibitate handiagoa ezarri zuen, denok harri eta zur utziz. Edozein kasutan, arazo handiena zen desarmonizazioa, lurralde bakoitzean zerga sistema ezberdina zegoelako eta, ondorioz, Gipuzkoa, kaltetzen ateratzen zelako. Gure eredu berriak sistema armonizatu bat sortu du. Bestetik, Bilduk, PSE-EEren laguntzarekin, adostutakoak, helburu bakarra zeukan: dirua batzea. Eta, gure ustez, zerga politikak, dirua batzeko bai, baina ekonomia sustatzeko ere balio behar du. Esaterako, ondare zerga berriak, aberastasun handienenak, sortzen ditu distortsio handiak eta kinka larrian utzi ditu lurraldeko hainbat enpresa; ondorioz, langabezia eta pobrezia gehiago.

EAJ, PSE-EE eta PPrenak hori saihesten laguntzen du?
Bai. Egonkortasun handiagoa sortzen du, oro har, eta hori ona da enpresendako eta Gipuzkoaren lehiakortasun ekonomikoarendako, besteak beste.

Errauskailua ala zabortegia. Zer nahiago?
Bildu egiten ari da iruzur handia. Esaten ari da, ez zabortegi eta ezta errauskailu, eta hori da zaborra alfonbra azpian sartzea bezala. Herritarrei esan behar zaie egia. Ahalik eta birziklapen tasa handienak lortu behar dira, baina errefusa zati bat, birziklatu ezin daitekeena, tratatzeko bi sistema daude: errauskailua eta haren bidez energia sortzea eta, bestetik, zabortegia. Hirugarren bat ere badago, baina izugarrizko hipokresia erakusten du: zaborra kanpora ateratzea eta, tamalez, hori egiten ari da une honetan Bildu. Bete beteta dauden zabortegiak itxi eta errauskailurik egiten ez bada, alternatiba bakarra da zabortegi berriak irekitzea.

Inerteak tratatzeko?
Nahi duzun moduan deituko diozu, baina zabortegiak dira. Plana ez zuten Batzar Nagusietara eroan, hitzaldi moduko baten aurkeztu ziguten. Eta proposamen hartan onartzen zen organiko traza batzuk egongo zirela zabortegi haietan eta, hortaz, lixibaturendako azpiegiturak eraiki beharko dira. Nahi duten berba erabiliko dute, baina zabortegia izango da eta ingurumen aldetik kudeaketa egokia beharko du. Horregatik diot Bildu iruzur egiten dabilela: erraustegi sistema albo batera utzita zabortegien sistema hobesten dute, baina oraindik ez dute esan non jarriko duten.

Gipuzkoan beste errauskailu bat beharrezkoa da Bizkaian ere baldin badago?
Zabor ekoizpenaren aldetik, jaitsiera izan dugu, argi dago. Kontzientziagatik bai, baina batez ere krisiagatik. Hori horrela, ziurrenik errauste planta baten dimentsioa ere aztertzekoa litzateke, baina eztabaida hori ez da eman. Bilduk eta ezker abertzaleak erabakita zeukaten errauskailua geratzea eta garaipen politiko moduan saldu dute hori, baina, orain, arazoa daukate ez dakitelako zela itxi sistema. Arduragabekeria handia izan da eta inposatuz lortu dute gainera, herritarren aurka. Horregatik diot iruzur handi baten aurrean gaudela.

Hiri hondakinen inguruan sortu den ika-mikak haizatu ditu EAJk, herriz herriko plataformen bitartez?
Ez. Gu alderdi politiko bat gara eta mugatua da gure jarduna. Herririk herri sortu dena, EAJ baino askoz ere harago doa. Milaka pertsona mobilizatu dira eta horietako askok ez dute zerikusirik EAJrekin. Norbaitek uste badu EAJren mugimendu bat izan dela, bere burua engainatzen ari da eta, bestetik, ez du errealitatea ikusten eta herri agintari baten akatsik handiena da bere herrian zer gertatzen ari den ez ikustea eta ez ezagutzea. Mobilizazio sozial oso garrantzitsua gertatu da, etxeetatik bertatik abiatu dena.

Halako arazo domestiko bat erabakigarria izan daiteke hurrengo hauteskundeetan?
Nabarmen geratu da Bilduren eta ezker abertzalearen kultura eta estilo politikoa, gobernatzeko modua. Nire esperientziatik esan dezaket Gipuzkoakoa oso gizarte heldua dela eta gauzak ondo azaltzen zaizkionean ondo erantzuten duela; aldiz, inposizioaren bidez eginez gero, kontra egiten du. Inori ez dio inposiziorik onartzen. Eta nire pertzepzioa da Bilduren gobernatzeko modu horrek, inposizioa erabiltze horrek, eragina izango duela hauteskundeetan. Erabakigarria izango den? Ez dakit. Gauza asko aude tartean, esaterako, sinesgarritasuna, estilo politikoarekin batera. Hondakinak batzeko sistema hau edo beste erabili behar dugun erabakitzea baino garrantzitsuagoa da erabakiak hartzeko modua. Jendeak ikusi du ez zaiola kasurik egin eta herriari hitza eman behar zaiola saldu arren, aukera izan dutenean, ez zaiola kasurik egin.

Jarraitzen duzu Fagor Etxetresnen auzia?
Bai, oso gertutik, asko kezkatzen nau.

Zein izan daiteke une honetan, zure ustez, irtenbiderik egokiena?
Likidazioa eskatu dutela jakin dugu oraingo astean eta, hortaz, oso bide zaila dauka proiektu honek. Salbatzeko dauden zatiak salbatzeko konpromisoa hartzen duen enpresa bat beharko da une honetan. Aljeriarrak, katalanak… Ikusi beharko da. Eusko Jaurlaritzak ahalik eta gehien lagunduko du erabaki onena har dadin. Oso kolpe latza izan da Fagor Etxetresnena eta, orain, bi urrats garrantzitsu ditugu: batetik, enpleguaren aldetik, gehien leuntzea egoera. Eta Mondragon Taldeak erakutsi du konponbiderako borondatea eta sinisten dut lortuko dela kanpoan geratu diren ahalik eta langile gehien birkokatzea. Horretarako, bestetik, berriro industrializazio prozesua bultzatzea ezinbestekoa da: proiektu berriak bultzatzea industria ehuna berritzeko eta indartzeko, ahalik eta lehiakorren izateko, ezagutzaren aldetik, enpresaren kudeaketaren aldetik, enpresen parte hartzetik… Kolpe honek lagundu behar digu liskarrak gainditzen eta lehiakorrago izaten. Gizarte guztia dago barku berean. Erruak batek besteari bota beharrean, denok eseri eta azterketa sakon eta tekniko bat egitea da gakoa. Oparoaldi edo hazkunde ekonomiko amaigabe baten ostean, komeni da, lehiakortasuna bultzatzeko urratsak ematea.

Gipuzkoako enpresaburuak eta sindikatu nagusiak ez daude, une honetan, elkarrekin adosteko tenorean…
Egia da, horixe da gertatu dena eta gertatzen ari dena, baina aurrerantzean enpleguari eta ongizateari eutsi nahi badiogu, derrigorra da aldatzea. Gaur egun Alemaniaren ekonomia osasuntsu badago, lehiakorraren fruitu da. Eta hori da bere garaian, sozialdemokrazia agintean zela, enpresaburu eta langileen artean hitzarmena egin zelako, Txinaren mamua zutelako begien aurrean. Industriaren alde, herri apustua egin zuten han. Horren premia daukagu hemen. Ez diot arrazoia emango ez enpresaburuei ezta sindikatuei ere, bakoitzak izango du berea, baina haien arteko liskarra dramatikoa da herriarendako.

Urtebete eskas geratzen da agintaldia amaitzeko eta EAJ hasi da makinak berotzen: Prest aurkezten diharduzue. Zer da?
Izenak eta kontzeptuak adierazten du herri honen lehentasunei eusteko prest gaudela, eredu propio eta proposamen propioak ditugula. Lau jardunalditan plazaratu nahi dugu hori: gobernantza, ongizatea, ekonomia eta etorkizun politikoa kontuan izanda. Garai berriei aurre egiteko eredu berria daukagu eta gizarteari aurkeztu nahi diogu.

Zeu izango zara EAJren ahaldun nagusigaia?
Gipuzko Buru Batzarrak proposatu eta herririk herri onartuko da hori. Uda aurretik egin nahi dugu eta hautagai nagusiak aurkeztu ekainerako: Diputatu nagusigaia, eta Donostiako eta gainerako herri inportantenetako alkategaiak. Pertsonak eta proiektua aurkeztuko ditugu.

Gipuzkoako Foru Aldundia eta Donostia berreskuratzea du helburu EAJk?
Helburu nagusia da gizarteak ontzat ematea gure egitasmoa eta pertsonak. Argi erakustea bi eredu, bi alternatiba, daudela: orain agintean dagoena eta gurea. Eta, azkenean, herritarrek aukera dezatela bi horien artean. Erraz bereizten diren bi eredu daude hemen.

Sozialistekin erkidego mailan lortutako akordioa udaletara eta foru aldundietara zabal daiteke?
Ez ahaztu une honetan legebiltzarrean oposizioan daudela sozialistak. Eta ezta Bilduk Gipuzkoan sozialisten babesa jaso duela. Azkenean, hauteskundeen emaitzak eta ibilbide politikoak markatuko du zer gertatzen den. Gure bokazioa da gure indar propioarekin gobernatzea, nahiz eta Gipuzkoan zaila izan.