San Felipeko tanatorio bat izaera sozial nabarmeneko ekipamendutzat hartu behar da, bere bazkideen eta Debagoieneko gainerako biztanleen zerbitzura, milioi erdi eta milioi bat euro arteko inbertsioa eskatzen duena. Kopuru horien aurrean, azpiegitura horren bizitza edo erabilera 20 urtetik gorakoa izan behar da, eta, ziurrenik, zenbait hamarkada gehiago, dagozkien birmoldaketekin. Beraz, ezinbestekoa da begirada altxatzen saiatzea hileta-errituen etorkizuna ikusteko. Ondorioz, galde diezaiogun geure buruari nolakoak izango diren 2040ko hiletak. Eta 2060an? Zeremonia laikoak izango dira? Gertukoenen arteko topaketa intimoak bakarrik? Edo, besterik gabe, EZER EZ?
Eskandinaviar herrialdeetan gertatzen ari denaz bestera, bertan gora egiten ari baita inolako agur-zeremoniarik gabeko heriotzen kopurua, oro har, bizitza sozial biziaz gozatzen dugu, gure doluari hasiera ematera behartzen gaituena, senide eta hurbilekoekin partekatuz. Zalantzarik gabe, etorkizunean zeremonia edo agur-ekitaldi motaren bat egingo dugu.
Edonola ere, Europa oso azkar sekularizatzen da, eta Espainian, bereziki, erlijioarekiko lotura sakonki eraldatzen ari da. Ziur asko, Ez luzaroegi, hiletek gaur egungo konfesio-konnotazioa galduko dute, ezkontzekin gertatu den bezala; izan ere, 30 urtetan ezkontzak elizan % 80 ospatzetik gaur egun 5etik 1 izatera murriztu dira. Hala ere, gaur egun, Espainiako hileten % 82k konfesionalak izaten jarraitzen dute, eta beste mota bateko hiletak, berriz, % 18k.
Baina Arrasaten zergatik ez da lortzen hileta laikoen % 18? Erantzuna estalitako instalazio duin eta egokien falta da. Hileta-ekintzen sekularizazioranzko eraldaketa saihestezina, ziurrenik, hasieran pixkanaka gertatuko da, eta gero, modu malkartsuan, instalazio duin eta egokiak izan eta sekularizatuagoak diren belaunaldi berriak zahartuz doazen heinean. Zantzu guztien arabera, 2040an hileta-elizkizunen erdia baino gehiago familia-zeremonia intimoak edo zibilak izango dira.
Hasiera batean, tanatorioek prestatuko dituzte tarteko edukiera duten zeremonia-gelak. Horrela, tanatorioak hildakoaren bela-funtzioa izateari utziko dio, eta senitartekoak eta gertukoak biltzeko eta gure maiteei modu duin, eroso eta seguruan agur esateko lekua izango da. Ez da soilik orain arte ezagutu ditugun beilatoki ezberdinak dituen tanatorio tradizionala, baizik eta topaketarako eta agurrerako lekua, parrokiak gaur egun betetzen duen funtzio berarekin. Horregatik, hirigunean kokatu behar dira.
Horrelako zeremoniak jendarteratzen diren heinean, hiri askotan gertatzen den bezala, ahalmen handiagoko ad hoc ekipamenduen eskaintza handituz joango da, eta, beharbada, erabiltzen ez diren azpiegiturak gaituko dira, Arrasateko San Frantzisko eliza kasu.
Bestalde, ez da Gipuzkoatik irten behar beste errealitate batzuetako erdiguneko beilatokiak aurkitzeko, etxebizitza-eremuetatik gertu daudenak, hala nola Donostian, Errenterian, Azpeitian eta Hernanin; izan ere, udalerri horiek merezi izan dituzte erakundeen eta udal-ordenantzen oniritziak.
Premisa horiek kontuan hartuta, eta 15 hilabete baino gehiago iraun duen lan baten ondoren, San Felipeko Gobernu Batzordeak aukera ugari aztertu eta baztertu ditu, eta Ignacio Zuloagaren 2. zenbakiko etxabea izan da balorazio onena merezi izan duen aukera.
Lokalari eta inguruneari dagokienez, nabarmendu behar da 2. zenbakiko atariko hormarekin mankomunatutako eremua baino ez duela izango, gaur egun okupatu gabeko merkataritza-lokal baten azpian dagoelako eta beste aldean merkataritza-lokal bat duelako mugakide. Oinplano angeluzuzeneko lokal bat, fatxada eta atari zabal eta abegikorrekoa, senitartekoak, lagunak eta ezagunak hartzeko; bitartean, familiak hildakoa zaintzen du bere 3 beilatokietako batean, eta agur intimoen edo zeremonia zibil edo erlijiosoen beharretara ere egokitzeko gai da. Erdiguneko kokalekua, ondo komunikatua, oinez minutu batera iristeko modukoa garraio publikoko 2 geralekutatik, 4 minututik gertuko aparkaleku publikoekin eta parrokiatik antzeko distantziara, San Frantziskotik 100 metrora dagoela ahaztu gabe. Gainera, eremu horretako udal-hirigintzako bilakaerak ibaiaren estaldura irekitzea eta oinezkoentzako bidea gero eta handiagoa izatea aurreikusten du.
Ingurune horretan duen bideragarritasunari dagokionez, adierazi behar da proiektatutako tanatorioaren diseinuak Osasun Sailaren aurretiazko onespena duela eta, lokala erosi aurretik Udalari egindako kontsultan, otsailaren 28ko idatzizko erantzunean baieztatu zela tanatorio baten jarduera har zezakeela Ignacio Zuloaga kaleko 2. zenbakiko etxabeak.
Ondorioz, San Felipeko Gobernu Batzordeak jendaurrean azaldu du proposamen hori, eta Batzar Nagusirako deia egin du, apirilaren 23an egin baino 10 egun lehenago. Bilera horretan, eztabaidatu egin da, bere Estatutu Sozialetan jasotako agindu guztiak betez. Batzar horretan, 9.200 arrasatearri baino gehiagori eskaini zitzaien beren iritzia emateko aukera. Arrasaten bizi diren 4.700 ordezkari ingururi egin zitzaien deialdia, eta proposamena onartu zen bertaratutako eta ordezkatutako botoen % 73 ingururekin. Erabaki hori irmoa da, eta San Felipeko Gobernu Batzordeak lokala erosteko eskritura egin behar zuen ekaina baino lehen, dagoeneko egin den bezala. Erabaki hori baliogabetzeak ondorio ekonomikoak izango lituzke, eta erabaki hori 2/3tik gorako gehiengo kualifikatuz hartuko lukeen Batzar Orokor berri baten bidez soilik gauzatu ahal izango litzateke.
Batzarra egin zen eguna baino hilabete eta erdi geroago, gure bulegoetan 1.055 sinadura jaso dira, tanatorio horren kokapena beste bat izan beharko litzatekeela uste dutenak, besteak beste, San Felipe Elkarlaguntzako 412 kiderenak. Iritzi oro errespetagarria da, baina oinarri sozial zabalak ematen dion legitimitatearekin, San Felipe Elkarlaguntzari bakarrik dagokio, ezarritako lege-esparruaren barruan, bere tanatorioa non kokatu erabakitzea.
Hala ere, San Felipeko kide diren pertsona batzuk gure erakundetik kanpoko bideetatik aurkaratzeak erakundearen eta hura osatzen dugunon aurka egiten du; izan ere, azken Batzar Nagusiaren erabakia ezeztatzen den bitartean, pertsona horiek gainerako bazkideak bezain behartuta daude ebazpen hau betetzera, gure Estatutu Sozialetan jasotzen den bezala. Naturaren aurka are gehiago, elkartekide batzuek beren aurkakotasuna adierazi eta erabaki horren aurka bozkatu ahal izan zuten batzar berean, botoen ia 3/4ek emandako ebazpenaren lekuko presentzialak izanik, eta, orain, komunikazio- eta sinadura-bilketa kanpaina baten talde sustatzaileko kide izatea, hornitu garen prozeduretatik kanpo. San Felipeko bazkideen tanatorioaren kokapenaren aurkako edozein oposizio legitimoa San Feliperen barruan garatu behar da, gure estatutu sozialek horretarako gaitzen dituzten bideei jarraituz.
Amaitzeko, gaur egun ere gutxi dira hileta zibila beste leku batean egiteko asmoa dutenak, eta gehiengo handi batean, gure senideak San Joan Bataiatzailearen parrokian agurtzen ditugu elizkizun erlijiosoekin, Arrasateko biztanleentzat erdigunea, ondo komunikatua eta irisgarria den elkargune eta agur-leku batean. Eta, hala ere, kokaleku horren inguruan, hainbat hamarkadatan zehar, haurrak, tabernak, musika eta jaiak aurkitu dira, eta, kasu askotan, hileta-elizkizun batekin bat etor zitezkeen.
Gaur arte, honek ez zuen inor harritzen. Orain, ordea, badirudi heriotza herriz kanpoko ateetatik erbesteratu behar zela bizilagun batzuen arabera. Tanatorioaren kokapenaren aurkako erreakzioa berdina izango zatekeen taberna, arrandegi edo merkataritza-zentro bat balitz? Zorionez, gure gizarteak lege-esparrua, arauak eta udal-ordenantzak ditu, guztien onerako erabakiak hartzeko aukera ematen dutenak.
Inori ez zaio gustatzen heriotza gertu gertatzea. Baina, axola ez bazaigu ere, haren etorrera da daukagun ziurtasun urrietako bat. Dena den, gauza bat da eguneroko bizitzan duen ezagutza deserosoa dela, eta beste bat, oso bestelakoa, giza portaerak haren aurrean garatzen dituen erreakzio ulertezinak.
Informazio gehiagorako,www.sanfelipe.eus
San Felipe Elkarlaguntzaren Gobernu Batzordea