Horien irakurketa laua egiten badugu, arazoa nabaria da: Erribera. Baina, Erriberako kontu bat besterik ez da? Egia esan, eremu honetan etengabe aipatzen den errealitatea hizkuntzarekiko axolagabetasuna edo arbuioa dagoen gainerako espazioetara ere estrapola daiteke. Gai hori erakundeen babesgabetasunak zeharkatzen du, baina baita euskal komunitatearen trinkotze-praktikak ere.
Komunitatea trinkotzea edo hezkuntza, kultura edo aisialdia bezalako eremuetan euskara hutsez funtzionatzen duten guneak eraikitzea izan da komunitate euskaldunari bere hizkuntza blindatzeko, euskaraz bizitzeko eta nortasun politiko eta kulturala eraikitzeko aukera eman dion formula. Hala ere, muga zabalak ditu bere sustapena errazteko eta hizkuntzarekin inolako harremanik ez duten pertsonak sentsibilizatzeko orduan.
Erriberari erreparatzen badiogu, lehenik eta behin, hizkuntza bat ikastea norbanako bakoitzaren erabakia delako. Eta horrek talka egiten du euskal mugimenduaren kultura politikoarekin, kolektiboan oinarrituta mobilizatzeko eta antolatzeko potentziala duten espazioak eraikitzea lortu baitu. Bigarrenik, aurresuposatzen duelako euskarak bizi duen babesgabetasuna lehentasun politikoa dela mundu guztiarentzat Nafarroan. Baina, batez ere, herri, eskola eta kultur eta aisialdi-gune gehienen tamainak, eta baita inguru horretako gaur egungo euskaradunen kopuruak ere, euskara hutsez mintzatzen diren guneen garapena eragozten duelako. Baita herritar gehienak ez direlako inoiz hizkuntzarekin bizi izan eta etxea teilatutik hastearena ez delako interesgarriena.
Hizkuntzari ezarritako mugak biderkatu egiten dira Erribera bezalako testuinguruetan; izan ere, eremu mistoetan ez bezala, gu egunero bizi gara hizkuntza eta haren sustapena baztertzen dutenen erreakzioarekin. Eskola, aisia, kultura, tabernak eta, gehienetan, kuadrillak partekatzen ditugu. Beraz, soilik euskaldunak diren espazioen zergatia azaldu eta horien existentzia aldarrikatu behar izatea, aurrez kulturaren eta hizkuntzaren ezagutzara apur bat hurbiltzen duten praktikak sustatu gabe, nekagarria da bertako euskaltzaleentzat eta ez oso praktikoa hizkuntzaren aurrerapenean. Baina, aldi berean, zer den elkarbizitza, euskararen edozein aurrerapausoa gaitzesten dutenekin, azaldu behar izatea ere nekagarria da.
Orduan, zer?
Epe luzerako datuetan aldaketa eragingo duten proposamenak egiteko orduan, baliteke aurrerapen azkarragoa egiteko aukera Erriberako euskaltzaleen behar eta lan politikoari erabat lotutako komunitate euskaldun batean egotea. Erribera euskaltzaleago batek Nafarroako euskaldun komunitate osoaren hizkuntza eskubideak zabaltzea ekar dezake. Erriberako mugimendu euskaltzaleak praktiketan eta antolatzeko gaitasunean aberatsa den nafar komunitate euskaldunaren esperientzia politikoa behar du, helburu argi batekin: gaitzespenean kokatu diren horiek euskararekin bizitzea beste erremediorik ez dutela barneratu ditzaten.
Eta zuk, euskaldun gisa zer ekarpen egingo duzu eremu ez-euskaldunetan euskara biziberritzeko prozesuan?
----------
Cristina Oses Zudaire
Soziologoa
Nafarroa
