Konkistatu egin zuten 1200. urtean, 1512-1523ekoetan, eta indarrez hartu 1620an. Ondoren, herri hau okupatu eta kolonizatu egin zuten. Iragana aintzat izan gabe, ezin da etorkizuna eraiki.
Plano politikoan indarra hartzen ari da erabakitzeko eskubidea. Euskal Herriaren zati handi batek erakutsi du erabaki nahi duela, Kataluniako bideari jarraiki. Demosaren zati batek, konkistaren eraginez, demos zabalago baten parte denak, azaldu du bere etorkizuna erabaki nahi duela. Demokraziak -baldin eta demokraziarik baldin bada-, birdefinitze bat eskatzen du.
Baina iusak, - Espainiar Konstituzioari egun Auzitegi Konstituzionalak egiten dion interpretazioak- ez du erabakitzeko eskubiderik onartzen. Ez interpretazio bide hori existitzen ez delako, baizik eta egungo borondate politikoaren isla den Auzitegi Konstituzionalak, ez duelako beste begi batzuekin konstituzioa irakurri nahi. Demokrazian sakontzea eskatzen du honek, demosak iusa mugiaraztea.