“Gaur 74 urte betetzen dira 19 debagoiendar (guztiak ere zibilak) frankistek fusilatu zituztela, Hernaniko kanposantuaren ondoan. Arrasatetik Ondarretako espetxera eraman zituzten, auziperatu gabe, libre utzi eta gero, erailak. Ordutik, pertsona hauek beste asko bezala, desagertuta daude”. Berba horiekin deskribatu du Julia Mongek, Debagoieneko Fusilatuen eta Lagunen Batzordeko kideak altxamendu frankistan gertatu zena.
"Ezin dira amnistiatu"
Gaineratu du Debagoienean orain arte 122 fusilatu kontatu dituztela. Eta “pertsona horiekin daukagun zorra kitatzeko”, zera salatu gura izan dute: “Argitu gabeko auzia dela; gorputzak hil zituzten eta saiatu ziren haien memoria ere hiltzen eta ez dagoela justiziarik egiaren berri izan gabe”. Salatu dute, baita ere, “erregimen frankistak burutu zituen krimenak, gerra ondorengoak ere, gizateriaren aurkako ekimenak” izan zirela, eta ezin direla “amnistiatu”.
Justizia gura dute “errudunak epaitzeko, kaltearen ordaina emateko, berriro halakorik ez gertatzea bermatzeko”.